Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Đêm”

← Sửa đổi trước

Bản mới nhất lúc 14:05, ngày 21 tháng 11 năm 2024

(Proto-Mon-Khmer) /*btɔm^[1]/ ("đêm")^[cg1] hoặc (Proto-Austronesian) /*lem^[2], *dem^[2]/ ("tối, âm u")^[cg2]^[a] → (Proto-Vietic) /*teːm^[3]/^[cg3]^[b] thời gian từ tối muộn đến sáng sớm
thức khuya mới biết đêm dài

đêm đen

nửa đêm nửa hôm

Chú thích

^ Sự khác biệt về nguyên âm giữa nhóm Thổ, Tày Poọng, Việt-Mường với các nhóm ngôn ngữ còn lại của khu vực cho thấy khả năng từ đêm không phải có nguồn gốc Proto-Mon-Khmer mà từ một ngôn ngữ lân cận.
^ Cuốn Phật thuyết đại báo phụ mẫu ân trọng kinh (trước thế kỉ XII) ghi âm nôm của đêm bằng chữ Tập tin:Phật đêm.png() 店(điếm) /tem^H/.

Từ cùng gốc

^
1. - (Môn) ဗ္တံ(/hətɔm/)
  - (Riang) /sɔm¹/
  - (Lawa) /saum/
  - (Tai Loi) /ta-som/
^
1. - (Tagalog) -lim ("tối")
  - (Bunun) dumdum ("tối, âm u")
  - (Tombonuwo) romdom
  - (Bali) demdem ("đen kịt")
^
1. - (Mường) têm
  - (Chứt) /lɨ̰̀ːm/ (Rục)
  - (Thổ) /teːm¹/
  - (Tày Poọng) /teːm/
  - (Tày Poọng) /tɛːm/ (Ly Hà)
  - (Tày Poọng) /taem/ (Toum)

Nguồn tham khảo

^ Shorto, H. L. (2006). A Mon-Khmer comparative dictionary (P. Sidwell, Ed.). Pacific Linguistics. Australia. PDF
^ ^a ^b Wolff, J. (1999). The monosyllabic roots of Proto-Austronesian. In Elizabeth Z. & Paul J. L. (Eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics (pp. 139–194). Taipei, Taiwan: Academia Sinica.
^ Ferlus, M. (2007). Lexique de racines Proto Viet-Muong (Proto Vietic Lexicon) [Bản thảo không được công bố]. Mon-Khmer Etymological Database.

[5] Sự khác biệt về nguyên âm giữa nhóm Thổ, Tày Poọng, Việt-Mường với các nhóm ngôn ngữ còn lại của khu vực cho thấy khả năng từ đêm không phải có nguồn gốc Proto-Mon-Khmer mà từ một ngôn ngữ lân cận.

[8] Cuốn Phật thuyết đại báo phụ mẫu ân trọng kinh (trước thế kỉ XII) ghi âm nôm của đêm bằng chữ Tập tin:Phật đêm.png() 店(điếm) /tem^H/.

[2] 
(Môn) ဗ္တံ(/hətɔm/)

(Riang) /sɔm¹/

(Lawa) /saum/

(Tai Loi) /ta-som/

[4] (Môn) ဗ္တံ(/hətɔm/)

(Riang) /sɔm¹/

(Lawa) /saum/

(Tai Loi) /ta-som/

[5] (Môn) ဗ္တံ(/hətɔm/)

[6] (Riang) /sɔm¹/

[7] (Lawa) /saum/

[8] (Tai Loi) /ta-som/

[4] 
(Tagalog) -lim ("tối")

(Bunun) dumdum ("tối, âm u")

(Tombonuwo) romdom

(Bali) demdem ("đen kịt")

[10] (Tagalog) -lim ("tối")

(Bunun) dumdum ("tối, âm u")

(Tombonuwo) romdom

(Bali) demdem ("đen kịt")

[11] (Tagalog) -lim ("tối")

[12] (Bunun) dumdum ("tối, âm u")

[13] (Tombonuwo) romdom

[14] (Bali) demdem ("đen kịt")

[7] 
(Mường) têm

(Chứt) /lɨ̰̀ːm/ (Rục)

(Thổ) /teːm¹/

(Tày Poọng) /teːm/

(Tày Poọng) /tɛːm/ (Ly Hà)

(Tày Poọng) /taem/ (Toum)

[16] (Mường) têm

(Chứt) /lɨ̰̀ːm/ (Rục)

(Thổ) /teːm¹/

(Tày Poọng) /teːm/

(Tày Poọng) /tɛːm/ (Ly Hà)

(Tày Poọng) /taem/ (Toum)

[17] (Mường) têm

[18] (Chứt) /lɨ̰̀ːm/ (Rục)

[19] (Thổ) /teːm¹/

[20] (Tày Poọng) /teːm/

[21] (Tày Poọng) /tɛːm/ (Ly Hà)

[22] (Tày Poọng) /taem/ (Toum)

[23] (Môn) ဗ္တံ(/hətɔm/)

(Riang) /sɔm¹/

(Lawa) /saum/

(Tai Loi) /ta-som/

[24] (Môn) ဗ္တံ(/hətɔm/)

[25] (Riang) /sɔm¹/

[26] (Lawa) /saum/

[27] (Tai Loi) /ta-som/

[28] (Tagalog) -lim ("tối")

(Bunun) dumdum ("tối, âm u")

(Tombonuwo) romdom

(Bali) demdem ("đen kịt")

[29] (Tagalog) -lim ("tối")

[30] (Bunun) dumdum ("tối, âm u")

[31] (Tombonuwo) romdom

[32] (Bali) demdem ("đen kịt")

[33] (Mường) têm

(Chứt) /lɨ̰̀ːm/ (Rục)

(Thổ) /teːm¹/

(Tày Poọng) /teːm/

(Tày Poọng) /tɛːm/ (Ly Hà)

(Tày Poọng) /taem/ (Toum)

[34] (Mường) têm

[35] (Chứt) /lɨ̰̀ːm/ (Rục)

[36] (Thổ) /teːm¹/

[37] (Tày Poọng) /teːm/

[38] (Tày Poọng) /tɛːm/ (Ly Hà)

[39] (Tày Poọng) /taem/ (Toum)

[ref-sho2006-1] Shorto, H. L. (2006). A Mon-Khmer comparative dictionary (P. Sidwell, Ed.). Pacific Linguistics. Australia. PDF

[ref-wolff1999-3] Wolff, J. (1999). The monosyllabic roots of Proto-Austronesian. In Elizabeth Z. & Paul J. L. (Eds.), Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics (pp. 139–194). Taipei, Taiwan: Academia Sinica.

[ref-fer2007-6] Ferlus, M. (2007). Lexique de racines Proto Viet-Muong (Proto Vietic Lexicon) [Bản thảo không được công bố]. Mon-Khmer Etymological Database.

[1]

[cg1]

[2]

[cg2]

[a]

[3]

[cg3]

[b]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
-# {{w|proto-mon-khmer|/*btɔm/}} hoặc {{w|proto-austronesian|/*lem/|}} → {{w|Proto-Vietic|/*teːm/}}{{cog|{{list|{{w|Muong|têm}}|{{w|Chứt|/lɨ̰̀ːm/}} (Rục)|{{w|Tho|/teːm¹/}}|{{w|pong|/teːm/}}|{{w|Pong|/tɛːm/}} (Ly Hà)|{{w|Pong|/taem/}} (Toum)}}}} thời gian từ tối muộn đến sáng sớm
+# {{w|proto-mon-khmer|/*btɔm{{ref|sho2006}}/|đêm}}{{cog|{{list|{{w|Mon|{{rubyM|ဗ္တံ|/hətɔm/}}}}|{{w|Riang|/sɔm¹/}}|{{w|Lawa|/saum/}}|{{w|Tai Loi|/ta-som/}}}}}} hoặc {{w|proto-austronesian|/*lem{{ref|wolff1999}}, *dem{{ref|wolff1999}}/|tối, âm u}}{{cog|{{list|{{w|Tagalog|-lim|tối}}|{{w|Bunun|dumdum|tối, âm u}}|{{w|Tombonuwo|romdom}}|{{w|Bali|demdem|đen kịt}}}}}}{{note|Sự khác biệt về nguyên âm giữa nhóm Thổ, Tày Poọng, Việt-Mường với các nhóm ngôn ngữ còn lại của khu vực cho thấy khả năng từ '''đêm''' không phải có nguồn gốc Proto-Mon-Khmer mà từ một ngôn ngữ lân cận.}} → {{w|Proto-Vietic|/*teːm{{ref|fer2007}}/|}}{{cog|{{list|{{w|Muong|têm}}|{{w|Chứt|/lɨ̰̀ːm/}} (Rục)|{{w|Tho|/teːm¹/}}|{{w|pong|/teːm/}}|{{w|Pong|/tɛːm/}} (Ly Hà)|{{w|Pong|/taem/}} (Toum)}}}}{{nombook|phật|{{textimg|phật|đêm}} {{ruby|店|điếm}} {{nb|/tem{{s|H}}/}}}} thời gian từ tối muộn đến sáng sớm
-#: thức khuya mới biết '''đêm''' dài
+#: thức khuya [[mới]] [[biết]] '''đêm''' dài
+#: '''đêm''' [[đen]]
+#: [[nửa]] '''đêm''' [[nửa]] [[hôm]]
 {{gal|1|Hanoi at night.jpg|Hà Nội về đêm}}
+{{notes}}
 {{cogs}}
+{{refs}}