Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Năm”

Bản mới nhất lúc 18:44, ngày 18 tháng 10 năm 2024

(Proto-Mon-Khmer) /*p(ɗ)am^[1]/^[cg1] → (Proto-Vietic) /*ɗam^[2]/^[cg2] số đếm 5; trong các kết hợp cụ thể có thể được biến đổi thành nhăm, lăm, hoặc dăm
năm anh em siêu nhân

đi năm ba tháng

năm nắng, mười mưa

ba lăm

mười lăm

hăm nhăm

dăm bữa nửa tháng
(Proto-Mon-Khmer) /*cn₁am^[1] ~ *cn₁aam^[1]/^[cg3] → (Proto-Vietic) /*c-n-əm^[2]/^[cg4]^[a] thời gian Trái Đất đi hết một vòng quanh Mặt Trời
năm nhuận

khôn ba năm, dại một giờ

kế hoạch năm năm

Chú thích

^ Có ý kiến cho rằng từ nguyên của năm là từ Hán-Việt 年年
(niên) nhưng không phải, bởi vì có rất nhiều từ tương ứng xuất hiện trong các ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Nam Á (xem phần Từ cùng gốc cg3 ở dưới), và cũng không có sự tương đồng về ngữ âm giữa 年 (/*niːŋ/ → /nen/) và năm.

Từ cùng gốc

^
1. - (Khmer) ប្រាំ ប្រាំ
    (/pram/)
  - (Ba Na) đăm, pơđăm
  - (Hà Lăng) bơdăm
  - (Giẻ) /padam/
  - (Triêng) /padam/
  - (Cùa) /pram/
  - (Chơ Ro) /pram/
  - (M'Nông) /pram/
  - (Cơ Ho Sre) /pram/
  - (Stiêng) /pram/
  - (Xơ Đăng) /pəta̰m/
^
1. - (Mường) đằm, đăm
  - (Chứt) /dam¹/
  - (Thavưng) /dam¹/
  - (Thổ) /dam¹/
  - (Maleng) /dam¹/
  - (Tày Poọng) /dam/
^
1. - (Khmer) ឆ្នាំ ឆ្នាំ
    (/chnam/)
  - (Môn) သၞာံ သၞာံ
    (/hnam/)
  - (Ba Na) hơnăm, sơnăm
  - (Khơ Mú) /nɨm/
  - (Cơ Ho Sre) sönam
  - (Cùa) /sanɨm/
  - (Cơ Ho Sre) nam
  - (M'Nông) năm
  - (Giẻ) /hnam/
  - (Triêng) /nam, canam/
  - (Stiêng) /nam/
  - (Hà Lăng) hơnăm
^
1. - (Mường) năm
  - (Chứt) /nam¹/
  - (Thổ) /nam¹/ (Cuối Chăm)
  - (Thổ) /nʌm¹/ (Làng Lỡ)
  - (Maleng) /sənam¹/
  - (Thavưng) /cɔm¹/
  - (Kháng) /cɨm/ (Phong-Kniang)

Nguồn tham khảo

^ ^{Bước lên tới: a} ^b ^c Shorto, H. L. (2006). A Mon-Khmer comparative dictionary (P. Sidwell, Ed.). Pacific Linguistics. Australia. PDF
^ ^{Bước lên tới: a} ^b Ferlus, M. (2007). Lexique de racines Proto Viet-Muong (Proto Vietic Lexicon) [Bản thảo không được công bố]. Mon-Khmer Etymological Database.

[7] Có ý kiến cho rằng từ nguyên của năm là từ Hán-Việt 年年
(niên) nhưng không phải, bởi vì có rất nhiều từ tương ứng xuất hiện trong các ngôn ngữ thuộc ngữ hệ Nam Á (xem phần Từ cùng gốc cg3 ở dưới), và cũng không có sự tương đồng về ngữ âm giữa 年 (/*niːŋ/ → /nen/) và năm.

[2] 
(Khmer) ប្រាំ ប្រាំ
(/pram/)

(Ba Na) đăm, pơđăm

(Hà Lăng) bơdăm

(Giẻ) /padam/

(Triêng) /padam/

(Cùa) /pram/

(Chơ Ro) /pram/

(M'Nông) /pram/

(Cơ Ho Sre) /pram/

(Stiêng) /pram/

(Xơ Đăng) /pəta̰m/

[3] (Khmer) ប្រាំ ប្រាំ
(/pram/)

(Ba Na) đăm, pơđăm

(Hà Lăng) bơdăm

(Giẻ) /padam/

(Triêng) /padam/

(Cùa) /pram/

(Chơ Ro) /pram/

(M'Nông) /pram/

(Cơ Ho Sre) /pram/

(Stiêng) /pram/

(Xơ Đăng) /pəta̰m/

[4] (Khmer) ប្រាំ ប្រាំ
(/pram/)

[5] (Ba Na) đăm, pơđăm

[6] (Hà Lăng) bơdăm

[7] (Giẻ) /padam/

[8] (Triêng) /padam/

[9] (Cùa) /pram/

[10] (Chơ Ro) /pram/

[11] (M'Nông) /pram/

[12] (Cơ Ho Sre) /pram/

[13] (Stiêng) /pram/

[14] (Xơ Đăng) /pəta̰m/

[4] 
(Mường) đằm, đăm

(Chứt) /dam¹/

(Thavưng) /dam¹/

(Thổ) /dam¹/

(Maleng) /dam¹/

(Tày Poọng) /dam/

[16] (Mường) đằm, đăm

(Chứt) /dam¹/

(Thavưng) /dam¹/

(Thổ) /dam¹/

(Maleng) /dam¹/

(Tày Poọng) /dam/

[17] (Mường) đằm, đăm

[18] (Chứt) /dam¹/

[19] (Thavưng) /dam¹/

[20] (Thổ) /dam¹/

[21] (Maleng) /dam¹/

[22] (Tày Poọng) /dam/

[5] 
(Khmer) ឆ្នាំ ឆ្នាំ
(/chnam/)

(Môn) သၞာံ သၞာံ
(/hnam/)

(Ba Na) hơnăm, sơnăm

(Khơ Mú) /nɨm/

(Cơ Ho Sre) sönam

(Cùa) /sanɨm/

(Cơ Ho Sre) nam

(M'Nông) năm

(Giẻ) /hnam/

(Triêng) /nam, canam/

(Stiêng) /nam/

(Hà Lăng) hơnăm

[24] (Khmer) ឆ្នាំ ឆ្នាំ
(/chnam/)

(Môn) သၞာံ သၞာံ
(/hnam/)

(Ba Na) hơnăm, sơnăm

(Khơ Mú) /nɨm/

(Cơ Ho Sre) sönam

(Cùa) /sanɨm/

(Cơ Ho Sre) nam

(M'Nông) năm

(Giẻ) /hnam/

(Triêng) /nam, canam/

(Stiêng) /nam/

(Hà Lăng) hơnăm

[25] (Khmer) ឆ្នាំ ឆ្នាំ
(/chnam/)

[26] (Môn) သၞာံ သၞာံ
(/hnam/)

[27] (Ba Na) hơnăm, sơnăm

[28] (Khơ Mú) /nɨm/

[29] (Cơ Ho Sre) sönam

[30] (Cùa) /sanɨm/

[31] (Cơ Ho Sre) nam

[32] (M'Nông) năm

[33] (Giẻ) /hnam/

[34] (Triêng) /nam, canam/

[35] (Stiêng) /nam/

[36] (Hà Lăng) hơnăm

[6] 
(Mường) năm

(Chứt) /nam¹/

(Thổ) /nam¹/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /nʌm¹/ (Làng Lỡ)

(Maleng) /sənam¹/

(Thavưng) /cɔm¹/

(Kháng) /cɨm/ (Phong-Kniang)

[38] (Mường) năm

(Chứt) /nam¹/

(Thổ) /nam¹/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /nʌm¹/ (Làng Lỡ)

(Maleng) /sənam¹/

(Thavưng) /cɔm¹/

(Kháng) /cɨm/ (Phong-Kniang)

[39] (Mường) năm

[40] (Chứt) /nam¹/

[41] (Thổ) /nam¹/ (Cuối Chăm)

[42] (Thổ) /nʌm¹/ (Làng Lỡ)

[43] (Maleng) /sənam¹/

[44] (Thavưng) /cɔm¹/

[45] (Kháng) /cɨm/ (Phong-Kniang)

[46] (Khmer) ប្រាំ ប្រាំ
(/pram/)

(Ba Na) đăm, pơđăm

(Hà Lăng) bơdăm

(Giẻ) /padam/

(Triêng) /padam/

(Cùa) /pram/

(Chơ Ro) /pram/

(M'Nông) /pram/

(Cơ Ho Sre) /pram/

(Stiêng) /pram/

(Xơ Đăng) /pəta̰m/

[47] (Khmer) ប្រាំ ប្រាំ
(/pram/)

[48] (Ba Na) đăm, pơđăm

[49] (Hà Lăng) bơdăm

[50] (Giẻ) /padam/

[51] (Triêng) /padam/

[52] (Cùa) /pram/

[53] (Chơ Ro) /pram/

[54] (M'Nông) /pram/

[55] (Cơ Ho Sre) /pram/

[56] (Stiêng) /pram/

[57] (Xơ Đăng) /pəta̰m/

[58] (Mường) đằm, đăm

(Chứt) /dam¹/

(Thavưng) /dam¹/

(Thổ) /dam¹/

(Maleng) /dam¹/

(Tày Poọng) /dam/

[59] (Mường) đằm, đăm

[60] (Chứt) /dam¹/

[61] (Thavưng) /dam¹/

[62] (Thổ) /dam¹/

[63] (Maleng) /dam¹/

[64] (Tày Poọng) /dam/

[65] (Khmer) ឆ្នាំ ឆ្នាំ
(/chnam/)

(Môn) သၞာံ သၞာံ
(/hnam/)

(Ba Na) hơnăm, sơnăm

(Khơ Mú) /nɨm/

(Cơ Ho Sre) sönam

(Cùa) /sanɨm/

(Cơ Ho Sre) nam

(M'Nông) năm

(Giẻ) /hnam/

(Triêng) /nam, canam/

(Stiêng) /nam/

(Hà Lăng) hơnăm

[66] (Khmer) ឆ្នាំ ឆ្នាំ
(/chnam/)

[67] (Môn) သၞာံ သၞာံ
(/hnam/)

[68] (Ba Na) hơnăm, sơnăm

[69] (Khơ Mú) /nɨm/

[70] (Cơ Ho Sre) sönam

[71] (Cùa) /sanɨm/

[72] (Cơ Ho Sre) nam

[73] (M'Nông) năm

[74] (Giẻ) /hnam/

[75] (Triêng) /nam, canam/

[76] (Stiêng) /nam/

[77] (Hà Lăng) hơnăm

[78] (Mường) năm

(Chứt) /nam¹/

(Thổ) /nam¹/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /nʌm¹/ (Làng Lỡ)

(Maleng) /sənam¹/

(Thavưng) /cɔm¹/

(Kháng) /cɨm/ (Phong-Kniang)

[79] (Mường) năm

[80] (Chứt) /nam¹/

[81] (Thổ) /nam¹/ (Cuối Chăm)

[82] (Thổ) /nʌm¹/ (Làng Lỡ)

[83] (Maleng) /sənam¹/

[84] (Thavưng) /cɔm¹/

[85] (Kháng) /cɨm/ (Phong-Kniang)

[ref-sho2006-1] {Bước lên tới: a} ^b ^c Shorto, H. L. (2006). A Mon-Khmer comparative dictionary (P. Sidwell, Ed.). Pacific Linguistics. Australia. PDF

[ref-fer2007-3] {Bước lên tới: a} ^b Ferlus, M. (2007). Lexique de racines Proto Viet-Muong (Proto Vietic Lexicon) [Bản thảo không được công bố]. Mon-Khmer Etymological Database.

[1]

[cg1]

[2]

[cg2]

[cg3]

[cg4]

[a]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
-# {{w|Proto-Mon-Khmer|/*p(ɗ)am/}}{{cog|{{list|{{w|khmer|{{rubyM|ប្រាំ|/pram/}}}}|{{w|Bahnar|đăm, pơđăm}}|{{w|Halang|bơdăm}}|{{w|jeh|/padam/}}|{{w|tarieng|/padam/}}|{{w|cua|/pram/}}|{{w|chrau|/pram/}}|{{w|mnong|/pram/}}|{{w|sre|/pram/}}|{{w|stieng|/pram/}}|{{w|sedang|/pəta̰m/}}}}}} → {{w|Proto-Vietic|/*ɗam/}}{{cog|{{list|{{w|muong|đằm, đăm}}|{{w|chut|/dam¹/}}|{{w|thavung|/dam¹/}}|{{w|tho|/dam¹/}}|{{w|maleng|/dam¹/}}|{{w|pong|/dam/}}}}}} số đếm 5; trong các kết hợp cụ thể có thể được biến đổi thành ''nhăm'', ''lăm'', hoặc ''dăm''
+# {{w|Proto-Mon-Khmer|/*p(ɗ)am{{ref|sho2006}}/|}}{{cog|{{list|{{w|khmer|{{rubyM|ប្រាំ|/pram/}}}}|{{w|Bahnar|đăm, pơđăm}}|{{w|Halang|bơdăm}}|{{w|jeh|/padam/}}|{{w|tarieng|/padam/}}|{{w|cua|/pram/}}|{{w|chrau|/pram/}}|{{w|mnong|/pram/}}|{{w|sre|/pram/}}|{{w|stieng|/pram/}}|{{w|sedang|/pəta̰m/}}}}}} → {{w|Proto-Vietic|/*ɗam{{ref|fer2007}}/|}}{{cog|{{list|{{w|muong|đằm, đăm}}|{{w|chut|/dam¹/}}|{{w|thavung|/dam¹/}}|{{w|tho|/dam¹/}}|{{w|maleng|/dam¹/}}|{{w|pong|/dam/}}}}}} số đếm 5; trong các kết hợp cụ thể có thể được biến đổi thành '''nhăm''', '''lăm''', hoặc '''dăm'''
+#: [[năm]] [[anh]] [[em]] siêu nhân
+#: [[đi]] [[năm]] [[ba]] [[tháng]]
 #: '''năm''' [[nắng]], [[mười]] [[mưa]]
-# {{w|Proto-Mon-Khmer|/*cn₁am ~ *cn₁aam/}} → {{w|Proto-Vietic|{{nobr|/*c-n-əm/}}}}{{cog|{{list|{{w|Mường|năm}}|{{w|Ba Na|hơnăm, sơnăm}}|{{w|Kha Phong|/sənam¹/}}|{{w|Mon|{{rubyM|သၞာံ|/hnam/}}}}|{{w|Khmer|{{rubyM|ឆ្នាំ|/chnam/}}}}|{{w|Thavung|/cɔm¹/}}|{{w|Phong|/cɨm/}}}}}}{{note|Có ý kiến cho rằng từ nguyên của '''năm''' là từ Hán-Việt '''{{ruby|年|niên}}''' nhưng không phải, bởi vì có rất nhiều từ tương ứng xuất hiện trong các ngôn ngữ thuộc {{ngữ|Nam Á}} (xem phần Từ cùng gốc '''cg3''' ở dưới), và cũng không có sự tương đồng về ngữ âm giữa '''年''' ({{nb|/*niːŋ/}} → {{nb|/nen/}}) và '''năm'''.}} thời gian Trái Đất đi hết một vòng quanh Mặt Trời
+#: [[ba lăm|ba '''lăm''']]
+#: [[mười]] '''lăm'''
+#: [[hăm]] '''nhăm'''
+#: '''dăm''' bữa [[nửa]] [[tháng]]
+# {{w|Proto-Mon-Khmer|/*cn₁am{{ref|sho2006}} ~ *cn₁aam{{ref|sho2006}}/|}}{{cog|{{list|{{w|Khmer|{{rubyM|ឆ្នាំ|/chnam/}}}}|{{w|Mon|{{rubyM|သၞာံ|/hnam/}}}}|{{w|Ba Na|hơnăm, sơnăm}}|{{w|Khmu|/nɨm/}}|{{w|Sre|sönam}}|{{w|Cua|/sanɨm/}}|{{w|Sre|nam}}|{{w|Mnong|năm}}|{{w|Jeh|/hnam/}}|{{w|Tarieng|/nam, canam/}}|{{w|Stieng|/nam/}}|{{w|Halang|hơnăm}}}}}} → {{w|Proto-Vietic|/*c-n-əm{{ref|fer2007}}/|}}{{cog|{{list|{{w|Mường|năm}}|{{w|Chứt|/nam¹/}}|{{w|Tho|/nam¹/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/nʌm¹/}} (Làng Lỡ)|{{w|Maleng|/sənam¹/}}|{{w|Thavung|/cɔm¹/}}|{{w|Phong|/cɨm/}}}}}}{{note|Có ý kiến cho rằng từ nguyên của '''năm''' là từ Hán-Việt '''{{ruby|年|niên}}''' nhưng không phải, bởi vì có rất nhiều từ tương ứng xuất hiện trong các ngôn ngữ thuộc {{ngữ|Nam Á}} (xem phần Từ cùng gốc '''cg3''' ở dưới), và cũng không có sự tương đồng về ngữ âm giữa '''年''' ({{nb|/*niːŋ/}} → {{nb|/nen/}}) và '''năm'''.}} thời gian Trái Đất đi hết một vòng quanh Mặt Trời
 #: '''năm''' nhuận
+#: khôn [[ba]] [[năm]], dại [[một]] [[giờ]]
 #: kế hoạch năm '''năm'''
 {{gal|1|PLAYING CARD FIVE OF HEARTS.svg|Năm cơ}}
 {{notes}}
 {{cogs}}
+{{refs}}