Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Dái”

Bản mới nhất lúc 14:12, ngày 12 tháng 10 năm 2024

(Proto-Vietic) /*k-taːlʔ^[1]/^[cg1] phần nằm dưới gốc dương vật, chứa hai tinh toàn; (nghĩa chuyển) củ hay quả con mọc cạnh củ, quả chính; (nghĩa chuyển) gia súc đực không thiến để làm giống
hòn dái

bìu dái

cà dái dê

dái khoai

dái mít

dái củ mài

chó dái

trâu dái

bò dái
(Proto-Mon-Khmer) /*pləjʔ^[2]/ ("quả")^[cg2] → (Proto-Vietic) /*p-leːʔ^[1] ~ tleːʔ^[1]/ ("quả")^[cg3] → trái → giái phần trĩu xuống ở dưới cùng của vành tai^[a]; (cũng) (cũ) giái, (Bắc Trung Bộ) trấy, (Nam Bộ) trái
dái tai

trấy tai

trái tai
(Proto-Vietic) /*jəːlʔ^[1]/^[cg4] (cũ) kiêng sợ, kính nể; (cũng) rái
khôn cho người ta , dại cho người ta thương

cha kính, mẹ dái

quen dái dạ, lạ dái áo

yêu nhau chị em gái, dái nhau chị em dâu, đánh nhau vỡ đầu anh em rể

Dái chuột túi
Dái mít

Chú thích

^ Việc biến đổi từ giái tai sang dái tai có lẽ là ảnh hưởng từ nghĩa của dái¹ phía trên.

Từ cùng gốc

^
1. - (Bắc Trung Bộ) đái, đán
  - (Mường) tảl
  - (Chứt) /kətaːl³/
  - (Chứt) /atæːlʔ/ (Arem)
  - (Maleng) /ktaːlʔ/ (Bro)
  - (Thổ) /taːl³/ (Cuối Chăm)
  - (Thổ) /taːn³/ (Làng Lỡ)
  - (Thavưng) /kətaːl¹/
  - (Thavưng) /kataːn³/ (Phon Soung)
  - (Tày Poọng) /ktaːl/
  - (Tày Poọng) /taːn/ (Ly Hà, Toum)
^
1. - (Khmer) ផ្លែ(/phlae/)
  - (Ba Na) plei
  - (Pa Kô) culay
  - (Mảng) /pløː¹/
  - (Khơ Mú) /pleʔ/
  - (Xinh Mun) /pleː/
  - (Tà Ôi) /kalaj/
  - (Cơ Tu) /palɛː/
  - (Bru) /p(ə)laj/
^
1. - (Bắc Bộ) giái
  - (Bắc Bộ) lái
  - (Bắc Trung Bộ) trấy
  - (Mường) tlải
  - (Chứt) /pəliː³/
  - (Thổ) /pleː³/ (Cuối Chăm)
  - (Thổ) /ʈeː³/ (Làng Lỡ)
  - (Maleng) /pəleː³/ (Khả Phong)
  - (Maleng) /plɪːʔ/ (Bro)
  - (Tày Poọng) /pleː/
  - (Tày Poọng) /plaɛ/ (Ly Hà)
  - (Tày Poọng) /plae/ (Toum)
  - (Thavưng) /pʰaləː³/
^
1. - (Thổ) /nəːl⁴/ (Cuối Chăm)
  - (Thổ) /nəːn⁴/ (Làng Lỡ)
  - (Tày Poọng) /jəːl/
  - (Tày Poọng) /jəːn/ (Ly Hà)

Nguồn tham khảo

^ ^a ^b ^c ^d Ferlus, M. (2007). Lexique de racines Proto Viet-Muong (Proto Vietic Lexicon) [Bản thảo không được công bố]. Mon-Khmer Etymological Database.
^ Shorto, H. L. (2006). A Mon-Khmer comparative dictionary (P. Sidwell, Ed.). Pacific Linguistics. Australia. PDF

[6] Việc biến đổi từ giái tai sang dái tai có lẽ là ảnh hưởng từ nghĩa của dái¹ phía trên.

[2] 
(Bắc Trung Bộ) đái, đán

(Mường) tảl

(Chứt) /kətaːl³/

(Chứt) /atæːlʔ/ (Arem)

(Maleng) /ktaːlʔ/ (Bro)

(Thổ) /taːl³/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /taːn³/ (Làng Lỡ)

(Thavưng) /kətaːl¹/

(Thavưng) /kataːn³/ (Phon Soung)

(Tày Poọng) /ktaːl/

(Tày Poọng) /taːn/ (Ly Hà, Toum)

[3] (Bắc Trung Bộ) đái, đán

(Mường) tảl

(Chứt) /kətaːl³/

(Chứt) /atæːlʔ/ (Arem)

(Maleng) /ktaːlʔ/ (Bro)

(Thổ) /taːl³/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /taːn³/ (Làng Lỡ)

(Thavưng) /kətaːl¹/

(Thavưng) /kataːn³/ (Phon Soung)

(Tày Poọng) /ktaːl/

(Tày Poọng) /taːn/ (Ly Hà, Toum)

[4] (Bắc Trung Bộ) đái, đán

[5] (Mường) tảl

[6] (Chứt) /kətaːl³/

[7] (Chứt) /atæːlʔ/ (Arem)

[8] (Maleng) /ktaːlʔ/ (Bro)

[9] (Thổ) /taːl³/ (Cuối Chăm)

[10] (Thổ) /taːn³/ (Làng Lỡ)

[11] (Thavưng) /kətaːl¹/

[12] (Thavưng) /kataːn³/ (Phon Soung)

[13] (Tày Poọng) /ktaːl/

[14] (Tày Poọng) /taːn/ (Ly Hà, Toum)

[4] 
(Khmer) ផ្លែ(/phlae/)

(Ba Na) plei

(Pa Kô) culay

(Mảng) /pløː¹/

(Khơ Mú) /pleʔ/

(Xinh Mun) /pleː/

(Tà Ôi) /kalaj/

(Cơ Tu) /palɛː/

(Bru) /p(ə)laj/

[16] (Khmer) ផ្លែ(/phlae/)

(Ba Na) plei

(Pa Kô) culay

(Mảng) /pløː¹/

(Khơ Mú) /pleʔ/

(Xinh Mun) /pleː/

(Tà Ôi) /kalaj/

(Cơ Tu) /palɛː/

(Bru) /p(ə)laj/

[17] (Khmer) ផ្លែ(/phlae/)

[18] (Ba Na) plei

[19] (Pa Kô) culay

[20] (Mảng) /pløː¹/

[21] (Khơ Mú) /pleʔ/

[22] (Xinh Mun) /pleː/

[23] (Tà Ôi) /kalaj/

[24] (Cơ Tu) /palɛː/

[25] (Bru) /p(ə)laj/

[5] 
(Bắc Bộ) giái

(Bắc Bộ) lái

(Bắc Trung Bộ) trấy

(Mường) tlải

(Chứt) /pəliː³/

(Thổ) /pleː³/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /ʈeː³/ (Làng Lỡ)

(Maleng) /pəleː³/ (Khả Phong)

(Maleng) /plɪːʔ/ (Bro)

(Tày Poọng) /pleː/

(Tày Poọng) /plaɛ/ (Ly Hà)

(Tày Poọng) /plae/ (Toum)

(Thavưng) /pʰaləː³/

[27] (Bắc Bộ) giái

(Bắc Bộ) lái

(Bắc Trung Bộ) trấy

(Mường) tlải

(Chứt) /pəliː³/

(Thổ) /pleː³/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /ʈeː³/ (Làng Lỡ)

(Maleng) /pəleː³/ (Khả Phong)

(Maleng) /plɪːʔ/ (Bro)

(Tày Poọng) /pleː/

(Tày Poọng) /plaɛ/ (Ly Hà)

(Tày Poọng) /plae/ (Toum)

(Thavưng) /pʰaləː³/

[28] (Bắc Bộ) giái

[29] (Bắc Bộ) lái

[30] (Bắc Trung Bộ) trấy

[31] (Mường) tlải

[32] (Chứt) /pəliː³/

[33] (Thổ) /pleː³/ (Cuối Chăm)

[34] (Thổ) /ʈeː³/ (Làng Lỡ)

[35] (Maleng) /pəleː³/ (Khả Phong)

[36] (Maleng) /plɪːʔ/ (Bro)

[37] (Tày Poọng) /pleː/

[38] (Tày Poọng) /plaɛ/ (Ly Hà)

[39] (Tày Poọng) /plae/ (Toum)

[40] (Thavưng) /pʰaləː³/

[7] 
(Thổ) /nəːl⁴/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /nəːn⁴/ (Làng Lỡ)

(Tày Poọng) /jəːl/

(Tày Poọng) /jəːn/ (Ly Hà)

[42] (Thổ) /nəːl⁴/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /nəːn⁴/ (Làng Lỡ)

(Tày Poọng) /jəːl/

(Tày Poọng) /jəːn/ (Ly Hà)

[43] (Thổ) /nəːl⁴/ (Cuối Chăm)

[44] (Thổ) /nəːn⁴/ (Làng Lỡ)

[45] (Tày Poọng) /jəːl/

[46] (Tày Poọng) /jəːn/ (Ly Hà)

[47] (Bắc Trung Bộ) đái, đán

(Mường) tảl

(Chứt) /kətaːl³/

(Chứt) /atæːlʔ/ (Arem)

(Maleng) /ktaːlʔ/ (Bro)

(Thổ) /taːl³/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /taːn³/ (Làng Lỡ)

(Thavưng) /kətaːl¹/

(Thavưng) /kataːn³/ (Phon Soung)

(Tày Poọng) /ktaːl/

(Tày Poọng) /taːn/ (Ly Hà, Toum)

[48] (Bắc Trung Bộ) đái, đán

[49] (Mường) tảl

[50] (Chứt) /kətaːl³/

[51] (Chứt) /atæːlʔ/ (Arem)

[52] (Maleng) /ktaːlʔ/ (Bro)

[53] (Thổ) /taːl³/ (Cuối Chăm)

[54] (Thổ) /taːn³/ (Làng Lỡ)

[55] (Thavưng) /kətaːl¹/

[56] (Thavưng) /kataːn³/ (Phon Soung)

[57] (Tày Poọng) /ktaːl/

[58] (Tày Poọng) /taːn/ (Ly Hà, Toum)

[59] (Khmer) ផ្លែ(/phlae/)

(Ba Na) plei

(Pa Kô) culay

(Mảng) /pløː¹/

(Khơ Mú) /pleʔ/

(Xinh Mun) /pleː/

(Tà Ôi) /kalaj/

(Cơ Tu) /palɛː/

(Bru) /p(ə)laj/

[60] (Khmer) ផ្លែ(/phlae/)

[61] (Ba Na) plei

[62] (Pa Kô) culay

[63] (Mảng) /pløː¹/

[64] (Khơ Mú) /pleʔ/

[65] (Xinh Mun) /pleː/

[66] (Tà Ôi) /kalaj/

[67] (Cơ Tu) /palɛː/

[68] (Bru) /p(ə)laj/

[69] (Bắc Bộ) giái

(Bắc Bộ) lái

(Bắc Trung Bộ) trấy

(Mường) tlải

(Chứt) /pəliː³/

(Thổ) /pleː³/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /ʈeː³/ (Làng Lỡ)

(Maleng) /pəleː³/ (Khả Phong)

(Maleng) /plɪːʔ/ (Bro)

(Tày Poọng) /pleː/

(Tày Poọng) /plaɛ/ (Ly Hà)

(Tày Poọng) /plae/ (Toum)

(Thavưng) /pʰaləː³/

[70] (Bắc Bộ) giái

[71] (Bắc Bộ) lái

[72] (Bắc Trung Bộ) trấy

[73] (Mường) tlải

[74] (Chứt) /pəliː³/

[75] (Thổ) /pleː³/ (Cuối Chăm)

[76] (Thổ) /ʈeː³/ (Làng Lỡ)

[77] (Maleng) /pəleː³/ (Khả Phong)

[78] (Maleng) /plɪːʔ/ (Bro)

[79] (Tày Poọng) /pleː/

[80] (Tày Poọng) /plaɛ/ (Ly Hà)

[81] (Tày Poọng) /plae/ (Toum)

[82] (Thavưng) /pʰaləː³/

[83] (Thổ) /nəːl⁴/ (Cuối Chăm)

(Thổ) /nəːn⁴/ (Làng Lỡ)

(Tày Poọng) /jəːl/

(Tày Poọng) /jəːn/ (Ly Hà)

[84] (Thổ) /nəːl⁴/ (Cuối Chăm)

[85] (Thổ) /nəːn⁴/ (Làng Lỡ)

[86] (Tày Poọng) /jəːl/

[87] (Tày Poọng) /jəːn/ (Ly Hà)

[ref-fer2007-1] Ferlus, M. (2007). Lexique de racines Proto Viet-Muong (Proto Vietic Lexicon) [Bản thảo không được công bố]. Mon-Khmer Etymological Database.

[ref-sho2006-3] Shorto, H. L. (2006). A Mon-Khmer comparative dictionary (P. Sidwell, Ed.). Pacific Linguistics. Australia. PDF

[1]

[cg1]

[2]

[cg2]

[cg3]

[a]

[cg4]

@@ Dòng 1: / Dòng 1: @@
-# {{w|proto-Vietic|/*k-taːlʔ/|}}{{cog|{{list|{{w|btb|đái, đán}}|{{w|muong|tảl}}|{{w|Chứt|/kətaːl³/}}|{{w|Chứt|/atæːlʔ/}} (Arem)|{{w|Maleng|/ktaːlʔ/}} (Bro)|{{w|Tho|/taːl³/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/taːn³/}} (Làng Lỡ)|{{w|Thavung|/kətaːl¹/}}|{{w|Thavung|/kataːn³/}} (Phon Soung)|{{w|Pong|/ktaːl/}}|{{w|Pong|/taːn/}} (Ly Hà, Toum)}}}} phần nằm dưới gốc dương vật, chứa hai tinh toàn; {{chuyển}} củ hay quả con mọc cạnh củ, quả chính; {{chuyển}} gia súc đực không thiến để làm giống
+# {{w|proto-Vietic|/*k-taːlʔ{{ref|fer2007}}/|}}{{cog|{{list|{{w|btb|đái, đán}}|{{w|muong|tảl}}|{{w|Chứt|/kətaːl³/}}|{{w|Chứt|/atæːlʔ/}} (Arem)|{{w|Maleng|/ktaːlʔ/}} (Bro)|{{w|Tho|/taːl³/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/taːn³/}} (Làng Lỡ)|{{w|Thavung|/kətaːl¹/}}|{{w|Thavung|/kataːn³/}} (Phon Soung)|{{w|Pong|/ktaːl/}}|{{w|Pong|/taːn/}} (Ly Hà, Toum)}}}} phần nằm dưới gốc dương vật, chứa hai tinh toàn; {{chuyển}} củ hay quả con mọc cạnh củ, quả chính; {{chuyển}} gia súc đực không thiến để làm giống
-#: hòn dái
+#: hòn '''dái'''
-#: bìu dái
+#: bìu '''dái'''
-#: cà dái dê
+#: [[cà]] '''dái''' [[dê]]
-#: dái khoai
+#: '''dái''' [[khoai]]
-#: dái mít
+#: '''dái''' [[mít]]
-#: dái củ mài
+#: '''dái''' [[củ]] [[mài]]
-#: chó dái
+#: [[chó]] '''dái'''
-#: trâu dái
+#: [[trâu]] '''dái'''
-#: bò dái
+#: [[bò]] '''dái'''
-# {{w|Proto-Mon-Khmer|/*pləjʔ/|quả}}{{cog|{{list|{{w|Khmer|{{rubyM|ផ្លែ|/phlae/}}}}|{{w|Bahnar|plei}}|{{w|Pacoh|culay}}|{{w|Mang|/pløː¹/}}|{{w|Khmu|/pleʔ/}}|{{w|Khsing-Mul|/pleː/}}|{{w|Ta'Oi|/kalaj/}}|{{w|Katu|/palɛː/}}|{{w|Bru|/p(ə)laj/}}}}}} → {{w|Proto-Vietic|/*p-leːʔ ~ tleːʔ/|quả}}{{cog|{{list|{{w|bb|giái}}|{{w|bb|lái}}|{{w|btb|trấy}}|{{w|Muong|tlải}}|{{w|Chứt|/pəliː³/}}|{{w|Tho|/pleː³/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/ʈeː³/}} (Làng Lỡ)|{{w|Maleng|/pəleː³/}} (Khả Phong)|{{w|Maleng|/plɪːʔ/}} (Bro)|{{w|Pong|/pleː/}}|{{w|Pong|/plaɛ/}} (Ly Hà)|{{w|Pong|/plae/}} (Toum)|{{w|Thavung|/pʰaləː³/}}}}}} → {{w||trái|}} → {{w|giái||}} phần trĩu xuống ở dưới cùng của vành tai{{note|Việc biến đổi từ '''giái tai''' sang '''dái tai''' có lẽ là ảnh hưởng từ nghĩa của '''dái¹''' phía trên.}}; {{cũng|{{cũ}} giái|{{pn|btb}} trấy|{{pn|nb}} [[trái]]}}
+# {{w|Proto-Mon-Khmer|/*pləjʔ{{ref|sho2006}}/|quả}}{{cog|{{list|{{w|Khmer|{{rubyM|ផ្លែ|/phlae/}}}}|{{w|Bahnar|plei}}|{{w|Pacoh|culay}}|{{w|Mang|/pløː¹/}}|{{w|Khmu|/pleʔ/}}|{{w|Khsing-Mul|/pleː/}}|{{w|Ta'Oi|/kalaj/}}|{{w|Katu|/palɛː/}}|{{w|Bru|/p(ə)laj/}}}}}} → {{w|Proto-Vietic|/*p-leːʔ{{ref|fer2007}} ~ tleːʔ{{ref|fer2007}}/|quả}}{{cog|{{list|{{w|bb|giái}}|{{w|bb|lái}}|{{w|btb|trấy}}|{{w|Muong|tlải}}|{{w|Chứt|/pəliː³/}}|{{w|Tho|/pleː³/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/ʈeː³/}} (Làng Lỡ)|{{w|Maleng|/pəleː³/}} (Khả Phong)|{{w|Maleng|/plɪːʔ/}} (Bro)|{{w|Pong|/pleː/}}|{{w|Pong|/plaɛ/}} (Ly Hà)|{{w|Pong|/plae/}} (Toum)|{{w|Thavung|/pʰaləː³/}}}}}} → {{w||[[trái]]|}} → {{w||giái|}} phần trĩu xuống ở dưới cùng của vành tai{{note|Việc biến đổi từ '''giái tai''' sang '''dái tai''' có lẽ là ảnh hưởng từ nghĩa của '''dái¹''' phía trên.}}; {{cũng|{{cũ}} giái|{{pn|btb}} trấy|{{pn|nb}} trái}}
-#: dái tai
+#: '''dái''' [[tai]]
-#: trấy tai
+#: trấy [[tai]]
-#: trái tai
+#: [[trái]] [[tai]]
-# {{w|proto-vietic|/*jəːlʔ/|}}{{cog|{{list|{{w|Tho|/nəːl⁴/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/nəːn⁴/}} (Làng Lỡ)|{{w|Pong|/jəːl/}}|{{w|Pong|/jəːn/}} (Ly Hà)}}}} {{cũ}} kiêng sợ, kính nể; {{cũng|[[rái]]}}
+# {{w|proto-vietic|/*jəːlʔ{{ref|fer2007}}/|}}{{cog|{{list|{{w|Tho|/nəːl⁴/}} (Cuối Chăm)|{{w|Tho|/nəːn⁴/}} (Làng Lỡ)|{{w|Pong|/jəːl/}}|{{w|Pong|/jəːn/}} (Ly Hà)}}}} {{cũ}} kiêng sợ, kính nể; {{cũng|[[rái]]}}
-#: khôn cho người ta dái, dại cho người ta thương
+#: [[khôn]] [[cho]] [[người]] [[ta]] , [[dại]] [[cho]] [[người]] [[ta]] thương
-#: cha kính, mẹ dái
+#: cha kính, [[mẹ]] '''dái'''
-#: quen dái dạ, lạ dái áo
+#: [[quen]] '''dái''' dạ, lạ '''dái''' [[áo]]
-#: yêu nhau chị em gái, dái nhau chị em dâu, đánh nhau vỡ đầu anh em rể
+#: yêu [[nhau]] [[chị]] [[em]] gái, '''dái''' [[nhau]] [[chị]] [[em]] dâu, [[đánh]] [[nhau]] [[vỡ]] đầu [[anh]] [[em]] [[rể]]
 {{gal|2|Male-kangaroo.jpg|Dái chuột túi|Artocarpus heterophyllus (Jackfruit) (28770878902).jpg|Dái mít}}
 {{notes}}
 {{cogs}}
+{{refs}}